Os Castros sempre foi un mirador privilexiado, con certa altura e un ángulo grande de visión cara á bahía coruñesa. Sabíao ben José Sellier, quen frecuentaba a zona porque tiña unha finca nos arredores. Dende alí capturou varias panorámicas da cidade, pero el non foi o primeiro en acadar unha vista tan ampla. Ese sería Antonio Avrillón, de xeito moi artesanal, unindo tres imaxes tomadas dende un mesmo lugar. A súa “Vista da Coruña” datada na década de 1860 (probablemente do 1868) estivo durante moito tempo considerada a fotografía máis antiga da nosa cidade.

As dúas panorámicas non teñen exactamente o mesmo punto de vista. E son moito máis extensas, pero aquí vemos o tramo que vai dende o Teatro Principal -hoxe Teatro Rosalía de Castro- á esquerda, ata o enorme edificio da dereita, o Cuartel do Príncipe Alfonso -hoxe Cuartel de Atocha-. Centrámonos nese anaco das fotografías polo que ocorre entre unha e a outra na liña de costa. Na de Avrillon aparece no centro un espazo oscuro, baleiro, é o Campo da Derruba. Nese desnivel dende o cuartel ata o mar, xurdirá a Praza de María Pita, a cal pecharáse con edificios de fachada acristalada. Pero nese intre, tan só hai un erguido, vémolo entre os paus de dous barcos. Corresponde co nº 20 de María Pita e o nº 2 da Rúa da Fama, e comezouse a construir en 1865. En cambio, tres décadas máis tarde, Sellier capta case toda esa liña marítima xa acristalada, ocultando as pequenas casas mariñeiras dunha beira e a praza doutra.

A galería é unha solución construtiva ideal para a climatoloxía costeira galega, xa que crea unha cámara de ar, a modo de colchón climático, á vez que reduce as correntes no interior dos edificios. A aparición no mercado do vidro plano e cortado foi o que fixo que primeiro se  empregase este elemento nas popas dos barcos, para saltar despois a terra, pechando balcóns corridos. A partir de aí, pasaría a proxectarse en fachadas enteiras. Cidades coma Vitoria, Ferrol ou Coruña viviron esta febre pola arquitectura do vidro na segunda metade do século XIX.

No caso coruñés ten moita culpa a fábrica de vidro e cristal “La Coruñesa”. Fundada en 1830 e situada na rúa Hospital, sobre a praia do Orzán, no mesmo espazo onde hoxe está o colexio Salesianos. Dispoñía de varios tipos de fornos para produtos distintos, e na época das fotografías chegou a dar traballo a máis de 200 operarios. Parte importante deses traballadores eran estranxeiros, persoal cualificado que viña de lugares con máis experiencia no traballo do vidro. É o caso de varias familias francesas. Entre elas os Avrillón e os Sellier, que darían lugar a dúas sagas de fotógrafos. Vemos deste xeito que nese edificio industrial conflúen as dúas historias: a da construción da identidade coruñesa a base de novos materiais e a dos artistas que documentarán ese cambio.

Hai moitos puntos nos que nos fixar e gozar nestas dúas instantáneas, coma o tráfico marítimo da época, con eses impoñentes veleiros, os muíños que asoman por riba de Monte Alto, ou tamén esa liña de costa aínda non recheada, a moi poucos metros dos edificios. Pero é posible que o máis destacado do contraste destas dúas fotografías sexa asistir á aparición do que aínda hoxe segue a ser a imaxe maís recoñecible da Coruña. Estamos a ver o nacemento da cidade de cristal.

• Fernando Campos. Coruñés ata a médula e fanático da Historia, sobre todo se esa Historia é coruñesa. Máis de quince anos impartindo obradoiros culturais coma “Un paseo pola cidade”, “Personaxes da cidade” ou “A Cidade Perdida” no Fórum Metropolitano e no Centro Ágora.

OLLADAS DOUTRO TEMPO

• San Amaro (1920).
• “Orzán, oleaxe”.
• Campo da Derruba.
• Avda. Da Mariña (1858). A foto máis antiga da Coruña.
• Camiño de Garás.
• SANTO DOMINGO DENDE CORTADURÍA.
• CASA GÓTICA
• San Andrés con Santa Catalina.
• Porta do Parrote.
• San Francisco e A Maestranza.
• Cantón Grande.
• Praza de Mina. 1906.
• San Andrés. Avrillón.
• Praia do Parrote e Cárcere Real.
• Mercado do Peixe. San Agustín.
• Santa Catalina.
• Fábrica de Tabacos.
• Banco Pastor.
• Mercado da Guarda.